Tayyip li dijî Aslî, du aliyên heman welatî: civakeke di nava geşedaneke nûjenkir­inê de ye li dijî rêjider­keti­na stemkar a serokekî.

Car­na dîrok bi rengekî henekî xwe komî ser hev­du dike. Piştî dar­beya binkeftî ya 15 tîrme­hê Turkiyê kete zivis­taneke stemkariyê, ew îro bûye şanogeha pêva­joyeke ne sem­bolîk, her­du lehengên ku xwedî heman navî ne, ev her­du leheng çarenûsa welêt diyar dikin, yek aliyê wê yê tarî ve, yê din rûyê wê yê geş û ronî xuya dike.

Ji nava kesên binçavkirî (li kêlek ziman­zanekî û du roj­namevanan), Aslî Erdo­gan, romanûsa navnetewî ya bi nav û deng tê dîtin. Ji 17 tebaxê ve hatiye binçavkirin ji ber “têk­iliya wê bi rêx­istineke terorîst re” (di nava wan tewanan de jî hinekî din jî hebûn), ceza­ya girti­na bêdawî lê hate birîn. Weke bi deh hezaran ji jin û mêran-polîs, leşk­er, dozger, ron­akbîr, mamoste….- ew bê sedem hate girtin. Li ser gorîge­ha ewlekariya dewletê bû qurbanî.

Di dest­pêkê de,Tayyip Erdo­gan îdia kir ku li dijî “gulenîs­tan” şerdikir, beşeke ji rêjîmê ku ketiye bin xeze­ba dewletê, û bi amadeki­ri­na dar­beyê hate tewan bar kirin. Lê bi lez sire hate wan kesên ku wêriyan dest bi axaft­inê bikin ji bona parasti­na mafên kêm­nete­wa kurd an ji nûve dest­pêki­ri­na diyalo­ga siyasî ya hatiye rawe­s­tandin beriya salekê ji aliyê hikûmeta turk ve. AKP di hilbi­jarti­nan de win­da kir. Wê demê hikûmetê hewil­da ku dengên xwe veg­erîne. Zengi­la li dijî “terorîzmê” û “cihêxwaziyê” hate lêdan. Di nava va pêla duyemîn a qirkir­inê de romanûs bû qur­banî. Niha, tiş­ta xuyadike weke girtineke mezin a fêl­bazan ne hêdî hêdî dizivre bobelatekê ji bona hemû berxwedêrên li dijî tuneki­ri­na azadiya ramanê û bichihki­ri­na sîstema totelîter.

Ew di dozê de ne amade­bû, ango serok Recep Tayyip Erdo­gan lê belê-ger mirov bikaribe bêje- bi rihê xwe li wir bû. Ji dema ser­hildana Gezî ya di sala 2013’an de, ser­w­eriya wî kete bin metir­siyan, ew bi xwe, bi awayekî kesane, hemû kesên ser­hildêr di nerî­na wî de ji rêve­beriyê qewi­tandin. Her­wi­ha televîzy­on, roj­name, malên weşanê dan girtin. Wî hemû hişên azad avêtin zîn­danê. Ji ber cud­aki­ri­na desthi­lat­dariyan û ser­bixwe­bû­na dadê li Turkiyê nakevin meriyetê.

Recep Tayyip Erdo­gan, navê neyînî ya exlaqiyeta siyasî ya turk e: nîşaneya tundîtiya dewletê, nîşaneya kîna ji mafan re, her­wi­ha dest­dirêjiya azadiyan, nîşaneya qirki­ri­na kur­dan. Komeke ji nerînên kevin, rêbazên paşverû yên dar­beya 1980, beriya wê dîk­ta­toriya kemalî, beriya wê jî stemkariya osmanî. Nerî­na ciwanên berxwedêr ên Gezî yê ev yek ne dixwastin. Lê belê hikûmetê ew bêdeng kirin.

Aslî Erdo­gan, navê hêviyê, ya nemir e, tevî ku demo­qrasî hate kuştin, ji ber ku dezge­hên dijî-desthi­lat­dariyê, komele, dad­w­erî, rik­ber-bê alî hatin hiştin. Hîna par­lemenek û par­tiyên siyasî hene. Berova­jîki­ri­na rastiyan-bi awayekî berferh hatiye qirêjkirin-lê ev yek rê li ber dîti­na navaro­ka têk­iliyan di navbera hikûmetê û kesên tên hikûm kirin li Turkiyê nagire. Pro­jeya sazki­ri­na civakê li gorî nerî­na îslamî-neteweper­stî ya serok berdest e. Miletê turk, bêtir beşê xwe yê mod­êrn, hîna liberxwe dide, lê niha bi awayekî belavbûyî. Ew di hizran­d­i­na ne wekî şefê xwe de berde­wam in. Wan dest bi xwepêşan­danên li hem­ber tundîtiya li dijberî jinan, ser­hildêran, kêm­nete­wan kir. Ew li dijberî, bi qasî ku dikarîn, tevlîhe­viya dewletê rawestiyan. Aslî Erdo­gan jî tem­sîla wan kesan dike, lê ew jî hate bê deng kirin.

Çi gune­ha Aslî Erdo­gan hebû? Di siya dewleteke mafên demo­qratîk de, tu sede­ma an tu buhane nîne ku bersi­va zîn­danê bidin. Ew hate avêtin zîn­danê ji ber ku hevkarî bi roj­nameya nêzî kur­dan Özgür Gün­demê re dikir, ya ku şeva berî rawe­s­tand­i­na wê hate girtin. Di Turkiya Erdo­gan de, ev gunehkariyeke mezin e. Ji ber ku ev yek weke endamtiya “rêx­istineke terorîst” tê dîtin- bi awayekî zelal endama PKK, ku ji sala 1984’an de di aloziyê de ye bi dewle­ta turk re. Buhaneyeke ecêb û sos­ret e: her roj­nameyeke nêzî kur­dan weke beşeke ji PKK’ê tê dîtin; Aslî Erdo­gan hevkariyê bi roj­nameyeke kur­dî dike; encam ew endameke PKK’ê ye. Neyînîki­ri­na piren­sî­ba ceza­yên kesayetî. Neyînîki­ri­na azadiya raga­hand­inê. Neyînîki­ri­na azadiya der­birînê. Belê ji 20 salan ve, Aslî Erdo­gan jineke şoreşger e, wê parasti­na doza qur­baniyên desthi­lat­dariyê dikir û li dijî rêgezên paşverû yên welatê xwe têdikoşiya. Wê tenê ere­ka xwe ya li ser binge­ha zih­niyeta azad dikir. Ango bi diyarki­ri­na rastiya xaçkirin û îşkenceki­ri­na kur­dan. Li kêle­ka parasti­na ramana ku dibê­je alozî tenê bi riya aştiyane ya diyalogê û lihevkir­inê tê çare­serkirin re bû. “Va ye ez niha di zîn­danê de me ji ber ku min baw­eriya xwe bi got­inên weke rastî û aştî anî” wiha tîne ziman di nameya xwe ya 16 cot­mehê de.

Gune­ha Aslî Erdo­gan? Guh­ne­heke xeyalî bû. Berova­jî ya Tayyip Erdo­gan. Turkiyê di kîjan rewşê de ye ji ber serokê wê? ji beriya vê bi çend salan dîsa, welat li ser riya mod­ernîteyê û demo­qrasiyê ve diçû, xwe nêzî Ewro­payê û rêgezên wê dikir. Lê piştre Tayyip kir serê xwe ku pro­jeya xwe ya veşartî pêk­bîne: ji nûve îslamîzeki­ri­na civakê, ji nûve osman­îzeki­ri­na siyase­ta derve. Dema ciwanan li dijî vê pro­jeyê serî hil­da, vê pro­jê ji holêraki­ri­na hema bêje sed­saleke ji hewil­danên komarîst ara­manc digirt. Dema hikûmeta wî êdî hejiya, Tayyip dawî li dewle­ta qanûnê anî, dawî li azadiya çape­meniyê anî, dawî li azadiya ramanê anî, Tayyip hilweşan­d­i­na komarê xiste serê xwe. Gune­hên li dijî mafên mirovan, li dijî demo­qrasiyê pêk tîne. Li Turkiyê, serokek xayîn û gawir gune­hên xwe nabîne.

Pêncşemê 29 kanûnê, Aslî Erdo­gan hate berdan di bin mer­cê kon­trolki­ri­na dad­w­erî de. Divê hel­bet mirov bi vê yekê şad bibe. Lê belê divê em pişt­giriya wê bikin, ji ber ku tewanên li ser wê hîne neha­tine rakirin û hîna di bin metir­siyan de ye. Ji bilî Aslî Erdo­gan û heval­bendên wê, gelek gir­tiyên ramanê hene-pêwîstiya wan bi pişt­giriya navnetewî hene. Ji Yekîtiya Ewro­payê ve em dest­pêbikin, ya ku çarx­ereya riyan e. A ku bi awayekî kûr û ser­hişk hîna hevpey­manan bi Recep Tayyip re îmzedike û bi vê rengî dibe hev­parê gunehkariyên wî, an jî ger hêviya ku bikaribe bi kesên li cîhanê ji bona azadiyê têdikoşin bi bîra xwe bîne, û veg­ere pren­sîpên xwe yên binge­hîn, û xwedî hinek wêrekî be, ewê li kêle­ka Aslî Erdo­gan cihê xwe bigire û ewê di dawiyê de li hem­ber rêjider­keti­na totelîter a dewle­ta ku perçeyeke ji Kon­seya Ewro­payê û Yekîtiya Gum­rûkê ye raweste.

Ati­la Özer
Nivîskar û fîlozof

Erdogan « versus » Erdogan
Çavkanî: Rojnameya fransî Lîbêrasyon — Atîla Ozer (1.1.2017)
Werger ji fransî: NGW — Gulîstan Sîdo

Traductions & rédaction par Kedistan. | Vous pouvez utiliser, partager les articles et les traductions de Kedistan en précisant la source et en ajoutant un lien afin de respecter le travail des auteur(e)s et traductrices/teurs. Merci.
Kedistan’ın tüm yayınlarını, yazar ve çevirmenlerin emeğine saygı göstererek, kaynak ve link vererek paylaşabilirisiniz. Teşekkürler.
Kerema xwe dema hun nivîsên Kedistanê parve dikin, ji bo rêzgirtina maf û keda nivîskar û wergêr, lînk û navê malperê wek çavkanî diyar bikin. Spas
Auteur(e) invité(e)
Auteur(e)s Invité(e)s
AmiEs con­tributri­ces, con­tribu­teurs tra­ver­sant les pages de Kedis­tan, occa­sion­nelle­ment ou régulièrement…